Kwaliteitswaarborging is altijd een uitdaging geweest, zeker vanaf het moment dat we industriële processen ontwikkelden. Hoe kunnen we de stappen in een logisch proces zó ontwerpen, koppelen en besturen dat de kwaliteit van het eindproduct gegarandeerd is? We noemen dat ook wel procesgerichte kwaliteitswaarborging: het borgen van een eindproduct of einddienst door het proces zo in te richten dat er geen fouten ontstaan. Dat er geen verkeerde producten of diensten kunnen worden geleverd als die niet voldoen aan alle kwaliteitseisen. Wanneer we dát voor elkaar krijgen, is er goede kwaliteitswaarborging en kunnen we met gerust hart certificaties afgeven over de kwaliteit van het eindproduct. Maar wat is het merkbare effect van de digitalisering hierop?
Systems Engineering
Waar kwaliteitswaarborging in het papieren tijdperk een enorme administratieve klus was, is dat nu anders. De komst van computer en digitale data heeft de wereld op dit gebied enorm geïnnoveerd en vooruitgeholpen. Digitale ontwerp- en maakprocessen en digitale productdata maken het mogelijk geïntegreerde proceskwaliteit te realiseren. In een eerder blog – ‘Systems engineering, een renaissance’ – beschreef ik al hoe systems engineering een basis vormt om dit soort kwaliteitsprocessen te ontwerpen, te maken, te besturen en te onderhouden.
Maar daar gaan uitdagingen mee gepaard: tegenwoordig worden producten niet alleen digitaal ontworpen, gemaakt en onderhouden, maar ook zélf van intelligentie voorzien. Het product zelf wordt niet alleen digitaal beschreven en gemaakt, maar is zelf ook een digitaal systeem. Systeemtechniek in het kwadraat dus. Denk aan slimme auto’s waar inhoudelijke software net zo belangrijk is als het digitaal ontworpen en geproduceerde product zelf. Met de software kunnen de parameters van het fysieke productgebruik worden gewijzigd, bewaakt en gereguleerd. Omdat het product zelf digitaal werd inclusief alle sensoren en actuatoren, zijn heel andere toepassingen mogelijk geworden. En dat brengt risico’s met zich mee.
Kwaliteitsborging
Het waarborgen van de techniek om te zorgen dat het niet verkeerd wordt toegepast of ingezet, vraagt dus om een haast holistische kennis. Een samenwerking van de alfa- en bèta-wereld. Als je als bestuurder, wetgever of ethicus weinig inhoudelijke kennis en inzicht hebt over de techniek zelf, is het lastig om kwaliteitswaarborging te kunnen bewerkstelligen. Hoe complexer processen en regulering zijn, hoe ‘holistischer’ men de gevolgen van onvoldoende kwaliteitsborging moet overzien.
In de gaswereld wordt bij elke grote of belangrijke las een foto gemaakt om zo kunnen zien hoe de oorspronkelijk afgeleverde lasverbinding eruitzag. Voor hogedruk gasverbindingen zijn zelfs aanvullende röntgenfoto’s nodig voor oplevering. Ook in de nucleaire (bouw-)wereld zijn dit vanzelfsprekende kwaliteitsvereisten. Logisch, zal je in eerste instantie zeggen, maar helaas zijn we nog niet overal zover. Dus hoe lossen we dit op?
Digitale dossiers
Op 19 mei 2019 nam de Eerste Kamer de wet Kwaliteitsborging voor de bouw aan. Deze gaat pas in 2021 in. Gericht op minder bouwfouten, niet alleen tijdens de bouw maar ook daarna. Daarnaast is in het Burgerlijk Wetboek in 2017 de aansprakelijkheid voor de aannemer vergroot ten gunste van de consument. Bouwprojecten vanaf 2021 digitale bouwdossiers worden meegeleverd die net als bij een auto, een vliegtuig, een onderzeeër of welk ander kapitaalintensief goed, een volledig overzicht van het product leveren. Het zal een enorme impact hebben op projectontwikkelaars, architecten, aannemers en bouwers – zij moeten straks ook ná oplevering het gebruik en de vereiste veiligheid garanderen. Zo kan, als na 10 of 20 jaar een woning gebreken vertoond of afgesproken functionaliteit niet mogelijk blijkt, de aannemer hierop alsnog worden aangesproken. Op basis van het digitale dossier dat indertijd is opgesteld, meegeleverd en geactualiseerd is tijdens onderhoud. Daarnaast vereist de nieuwe NEN 8025 een periodieke APK keuring voor woningen wat betreft veiligheid van de installaties in een woning. Een voorbeeld hoe kwaliteitsborging een steeds grotere impact heeft op onze dagelijkse technische leefomgeving.
Digitalisering in de bouw
Onze woningen worden steeds verder gedigitaliseerd. En dan hebben we het niet alleen over het ontwerp, de bouw of het onderhoud. Ook de installaties worden digitaal, om zo het huis werkelijk ‘smart’ te maken. In een eerdere blog over ‘open data’ heb ik de nieuwe wereld achter de voordeur besproken. De slimme meterkast 2.0 is de kern van het nieuwe digitale huis waar woningdata (BAG-code) en bewonersdata (BSN-nummers) samenkomen. Waar de koppeling wordt gelegd met externe nutsvoorzieningen (EAN-codes). Waar de link kan worden gelegd tussen een digitaal ingerichte zorgplek en een ziekenhuis of zorginstelling. En waar de digitale brievenbus met een IP-nummer kan zijn voor zowel de woning (eigenaar) als de bewoners (woonconsument).
Maar dat stelt wel eisen aan de bouwwereld om die eerdergenoemde holistische view over deze veranderingen te herkennen, te erkennen en hierin te willen investeren. Wetgeving blijkt achteraf soms veel dwingender te zijn dan in eerste instantie werd gedacht. De gedachte ‘het duurt nog wel even’ heeft bij veel bedrijven tot verrassingen en paniekvoetbal geleid. Denk maar aan de implementatie van GDPR. Met de nieuwe bouwwetten en hun aansprakelijkheden kan dat ook wel eens het geval worden. En om op dit gebied écht goed te worden, is digitalisering en datacentrisch denken een sine-qua-non.
